TOUR DE FRANCE : les expressions du vélo en breton

Affiche Tour de France 2021

Mouiller le maillot : “Reiñ bec’h”
Lorsque l’on fait un effort ou que l’on prend des risques, on mouille le maillot, à l’image des coureurs du Tour de France par exemple ! Cette expression ne fait pas forcément référence au cyclisme, mais à tout effort physique qui fait transpirer !
Pa reer strivoù pe pa gemerer riskloù e vez c’hwezet, evel ar rederien e Tro Frañs, lakaomp ! N’eo ket stag an droienn-mañ ouzh ar marc’h-houarn hepken, liammet eo ouzh kement striv hag a ra d’an den c’hweziñ !

Péter un câble : “Sevel en e avalenn”
Cette expression familière veut dire que l’on se met fortement en colère, que l’on ne contrôle plus ses nerfs. Un cycliste pétera un câble, alors qu’un mécanicien automobile pétera une durite et qu’un chasseur pétera les plombs. Comme vous le voyez, il y en a pour tous les goûts !
Talvezout a ra an droienn-mañ pa’z eer e fulor da vat, pa ne vez ket mestr an den warnañ ken. E brezhoneg e vez lavaret e sav an den en e avalenn pe en e wezenn uhelañ, pe e ya war e biñsedoù. Pep hini e vod, a welit a-walc’h !

Passer à la vitesse supérieure ou changer de braquet : “Reiñ muioc’h a vec’h”
Quand on incite quelqu’un à passer à la vitesse supérieure ou à changer de braquet, on lui suggère d’être plus vif et énergique, ou bien de se dépêcher !
Pa vez ezhomm da vont buanoc’h, da reiñ muioc’h a vec’h, da sankañ tizh evel ma vez lavaret e brezhoneg !

Avoir un coup de pompe : “Bezañ riñset”
L’origine de cette expression est incertaine, et il est peu probable qu’elle soit liée à l’univers du vélo. En effet, “avoir un coup de pompe” signifie être brutalement fatigué. Or, en cyclisme, gonfler un pneu à l’aide d’une pompe est censé redonner du tonus !
Ne ouzer ket re eus pelec’h e teu an droienn-mañ ha moarvat n’eo ket liammet ouzh ar marc’h-houarn. Rak talvezout a ra bezañ skuizh-brevet, ha pa vez c’hwezet ur rod e vez roet nerzh adarre !

Avoir un petit vélo dans la tête : “Mankout a ra ur c’hreunenn en e chapeled”
Lorsque quelqu’un est considéré comme fou, on dit souvent qu’il a un petit vélo dans la tête, notamment s’il a des idées fixes qui tournent dans sa tête comme la roue d’une bicyclette. Notons que les jardiniers auront, quant à eux, un grain.
Lavaret e vez an dra-se pa lakaer unan bennak foll, evel pa vefe sorc’hennoù o treiñ en e benn e-giz ur rod. E brezhoneg e c’haller lavaret e vank ur c’hreunenn en e chapeled. Ront an traoù bepred…

Se remettre en selle : “Kregiñ ganti adarre”
Il s’agit ici de remonter sur sa monture (qui pourrait être un vélo ou un cheval) au plus vite après une chute. Après une période de doutes ou d’inactivité, il faut aussi se remettre en selle pour reprendre là où l’on s’était arrêté.
Kaoz zo aze da bignat war e varc’h adarre (pe e vefe unan bev pe unan houarn) goude bezañ kouezhet. Ar pezh a reer ivez war-lerc’h bezañ chomet sac’het pe en entremar.

Être à plat : “Bezañ riñset”
On est à plat quand on est épuisé, tout comme un pneu de vélo qui aurait crevé.
Ar pezh a zegouezh pa vezer skuizh-divi, evel ur rod dic’hwezet. E brezhoneg e vezer riñset… goullo bepred neuze.

Avoir la tête dans la guidon : “Bezañ e-kreiz ar bec’h”
Lorsque l’on a la tête dans le guidon, on n’a qu’une chose en tête, poursuivre son objectif ! Cela peut aussi signifier que l’on est très occupé.
Pa vezer e-giz-se ne soñjer nemet en un dra : delc’her gant ar pezh a vezer oc’h ober ! Ha talvezout a ra ez eus bec’h labour.

Perdre les pédales : “Bezañ kollet-naet”
Lorsque l’on perd les pédales, on est confus(e) et on ne sait plus où l’on en est. Un cycliste perdra les pédales, alors qu’un navigateur, par exemple, perdra le Nord !
Degouezhout a ra pa vez kollet e neudenn gant unan bennak. Betek sodiñ a-wechoù !

Pédaler dans la semoule : “Koll an neudenn”
En pédalant dans la choucroute (ou dans la semoule en fonction de ses préférences culinaires), on n’avance pas, on stagne.
Lavaret e vez pa n’eer ket war-raok ken, pa chomer sac’het er vouilhenn pe el lagenn, abalamour m’eo bet kollet e neudenn gant an den.